Kazimierz Kozłowski

1.Wstęp

Z informacji zawartych w książce Anny Borkiewicz-Celińskiej [1] i w artykule Krzysztofa Wyszkowskiego na stronie internetowej Ochotniczej Straży Pożarnej w Wężewie [2] wynika, że dane „personalne” Wężewa na Mazowszu są następujące:

• Z daty narodzin Wężewa wynika, że w 2026 r. będzie Jubileusz 600-lecia. data narodzin: rok 1426,
• miejsce narodzin: podmokły fragment lasu o nazwie Gdzew,
• „ojciec” (założyciel), od którego pochodzi imię (nazwa Wężewo): Mikołaj Wąż z Dobrzankowa,
• „matka”: rodziny osadników, którym Mikołaj Wąż podarował po kawałku lasu Gdzew,
• metryka narodzin: zapis w Metryce Mazowieckiej o sprzedaży przez księcia Janusza I, Mikołajowi Wężowi z Dobrzankowa, 30 włók (ok. 540 ha) lasu Gdzew,
• wiek: w roku 2026 minie 600 lat,
• „stan cywilny”: związek administracyjny z Gminą Krasne, dawniej z Gminą Zalesie,
• miejsce „zamieszkania”: powiat przasnyski, potem ciechanowski i aktualnie przasnyski,
• skrócony „życiorys” (amatorska historia) : napisał K. Wyszkowski w 2017 r..

Artykuł K. Wyszkowskiego [2] jest jedyną, amatorską historią Wężewa. Opracowanie zawiera wiele interesujących informacji, ale posiada też wiele luk, o czym informował sam Autor. Luki wynikają prawdopodobnie z tego, że w tych okresach nic ważnego się nie wydarzyło, albo nie zachowały się dokumenty, albo nie do wszystkich dokumentów udało się Autorowi dotrzeć. Autor zapowiedział wydanie w 2026 r. książki i audiobooka o historii Wężewa, która pewnie będzie poszerzona w porównaniu z poprzednim opracowaniem.

Warto podkreślić, że zdecydowana większość niewielkich wsi w Polsce nie ma pisanej historii i ich mieszkańcy nie wiedzą, co działo się w dawnej przeszłości w ich miejscu zamieszkania. Wężewiacy, dzięki Panu Krzysztofowi Wyszkowskiemu, Jego hobby, pracowitości i działalności społecznej, mogą mieć taką częściową wiedzę.

Profesjonalnego (naukowego) opracowania historii Wężewa dotychczas nie ma i raczej nie można się spodziewać, że będzie, bo miejscowość jest zbyt mała i niewyróżniająca się, aby któryś z historyków-naukowców zechciał się nią zainteresować.

Ja napisałem dwa artykuły: „O Wężewie w latach 50. XX w.” i „O Wężewie około 200 lat temu (1808-1825)”, [3], które są maleńkimi fragmentami niedawnej historii tej mojej rodzinnej miejscowości.

Jubileusz 600-lecia Wężewa skłonił mnie do pogłębienia własnej wiedzy, rozważań i napisania artykułu dotyczącego tła historycznego utworzenia wsi, dlaczego (z jakich powodów) ją utworzono, z jakich względów akurat w tym miejscu, kim byli pierwsi osadnicy, ilu ich było i na jakich warunkach otrzymali ziemię?

Poniżej przedstawiam własne odpowiedzi na powyższe zagadnienia. Opracowanie jest amatorskie, okolicznościowe, o charakterze publicystycznym.

Źródła informacji, z których korzystałem wyszczególniłem na końcu artykułu. Głównym źródłem był Internet, ale wymieniłem tylko te strony, które uznałem za najważniejsze.

Objaśnienia i komentarze napisałem mniejszą czcionką, a cytaty kursywą.

2.Tło historyczne

Rok 1426 zalicza się do ostatniego wieku średniowiecza na ziemiach polskich (966 – 1500). W czasie narodzin Wężewa Polska, a właściwie Królestwo Polskie (od XVI w. Korona Królestwa Polskiego) było zjednoczone (od 1386 do1795 r.) i posiadało trzy duże lenna:  Księstwo Mazowieckie (1351–1526), mniejsze Podole i największe Hospodarstwo Mołdawskie. Królem Polski był Władysław II Jagiełło, a władcami Mazowsza byli dwaj skonfliktowani bracia, książęta Janusz I (Starszy) (ok. 1346–1429) i Siemowit IV (ok. 1352-1426). Książę Janusz I był władcą Księstwa Warszawskiego (w tym ziemi ciechanowskiej), którego stolicą była Warszawa. Siemowit IV był władcą księstwa rawskiego i płockiego i innych ziem. Mapę Polski z okresu panowania Władysława Jagiełły przedstawiono na Fot.1.

Fot. 1. Mapa Polski za panowania Władysława Jagiełły (1386 – 1414) [6]

Lenno to ziemia nadawana w średniowieczu przez seniorawasalowi w użytkowanie, w zamian za co wasal zobowiązywał się do służby (najczęściej wojskowej, ale także rady czy pomocy materialnej). W szerszym znaczeniu, lenno to cały system relacji między seniorem a wasalem oparty na wzajemnych zobowiązaniach [6, AI].

Mapę ziemi ciechanowskiej przedstawiono na Fot. 2 , a ziemie Księstwa Mazowieckiego podległe Januszowi I i Siemowitowi IV na Fot. 3..Na Fot. 2 żółtym kolorem zaznaczono orientacyjny obszar lasu Gdzew przed zasiedleniem.

Pochodzenie i znaczenie nazwy Gdzew nie jest znane. Tak się nazywała aktualna wieś Zielona, która miała również nazwę Ślasy.

Fot. 2. Granice ziemi ciechanowskiej [1]

Ziemia ciechanowska była już częściowo zasiedlona, ale były też duże tereny porośnięte lasem lub puszczą. Dzikie lasy rosły w tych miejscach, które były wcześniej użytkowane a następnie opuszczone. Ślady osadnictwa na tych terenach, na przykład koło Przasnysza, pochodzą aż z epoki brązu i żelaza, czyli około 700. roku p.n.e. .

Fot. 3. Podział Mazowsza między Janusza I i Siemowita IV [6]

Władysław II Jagiełło pochodził z Litwy i żył w latach 1362 (lub 1352) – 1434. Był mężem królowej Jadwigi, najdłużej (48 lat) panującym, wybranym przez sejm, królem Polski w latach 1386 – 1434 i najwyższym księciem litewskim w latach 1401 – 1434. W roku 1385 zawarł w Krewie unię z Koroną Królestwa Polskiego, co ułatwiło Polsce handel z Litwą, a Litwa uzyskała ochronę przed najazdami krzyżackimi. 15.07.1410 r. dowodził najbardziej znaną i największą zwycięską bitwą z Krzyżakami pod Grunwaldem. W 1430 r. na zjeździe w Jedlni nadał szlachcie i duchowieństwu gwarancję nietykalności osobistej bez wyroku sądowego, oraz zapewnienie, że przywileje te będą zatwierdzone przez jego następcę tronu. W okresie panowania tego króla nastąpił szybki rozwój osadnictwa wiejskiego oraz miast, choć jego wpływ na ten rozwój był niewielki.

Władca ziemi ciechanowskiej – Janusz I (Starszy/warszawski) urodził się ok. 1346 r., a zmarł 8 grudnia 1429 r.. Od 1373/1374 r. był księciem warszawskim, a od 1381 r. (w wyniku podziału Mazowsza) został księciem na Warszawie, Nurze, Łomży, Liwie, Ciechanowie, Wyszogrodzie i Zakroczymiu. Był lennikiem Polski, od 1391 r. na Podlasiu (dożywotnio). W 1406 r. przeniósł swoją siedzibę z Czerska do Warszawy. W swojej polityce Janusz I stałWładysław II Jagiełło pochodził z Litwy i żył w latach 1362 (lub 1352) – 1434. Był mężem królowej Jadwigi, najdłużej (48 lat) panującym, wybranym przez sejm, królem Polski w latach 1386 – 1434 i najwyższym księciem litewskim w latach 1401 – 1434. W roku 1385 zawarł w Krewie unię z Koroną Królestwa Polskiego, co ułatwiło Polsce handel z Litwą, a Litwa uzyskała ochronę przed najazdami krzyżackimi. 15.07.1410 r. dowodził najbardziej znaną i największą zwycięską bitwą z Krzyżakami pod Grunwaldem. W 1430 r. na zjeździe w Jedlni nadał szlachcie i duchowieństwu gwarancję nietykalności osobistej bez wyroku sądowego, oraz zapewnienie, że przywileje te będą zatwierdzone przez jego następcę tronu. W okresie panowania tego króla nastąpił szybki rozwój osadnictwa wiejskiego oraz miast, choć jego wpływ na ten rozwój był niewielki.

Władca ziemi ciechanowskiej – Janusz I (Starszy/warszawski) urodził się ok. 1346 r., a zmarł 8 grudnia 1429 r.. Od 1373/1374 r. był księciem warszawskim, a od 1381 r. (w wyniku podziału Mazowsza) został księciem na Warszawie, Nurze, Łomży, Liwie, Ciechanowie, Wyszogrodzie i Zakroczymiu. Był lennikiem Polski, od 1391 r. na Podlasiu (dożywotnio). W 1406 r. przeniósł swoją siedzibę z Czerska do Warszawy. W swojej polityce Janusz I stał wiernie na stanowisku ścisłej współpracy z Polską i jej kolejnymi władcami – Ludwikiem Andegaweńskim, Jadwigą i Władysławem Jagiełłą. Przyjazne stosunki łączące Janusza I z Polską i Litwą spowodowały stan permanentnej wrogości względem Mazowsza ze strony zakonu krzyżackiego. Książę zorganizował chorągiew rycerstwa (200–500 osób, 100-200 koni) i na jej czele walczył w bitwie pod Grunwaldem. W 1421 r. wprowadził ustawowy obowiązek minimalnej renty odrobkowej w wysokości jednego dnia w tygodniu od łana i pół dnia od półłanka.

Łan to w przybliżeniu tyle samo co włóka (prawie 18 ha), ale wielkość łanów mogła być również większa, bo obejmowała powierzchnie nienadające się do celów rolniczych.

W polityce wewnętrznej Janusz I zajął się gruntowną reformą polityki gospodarczej księstwa kontynuując nadania prawa chełmińskiego. Na prawie niemieckim lokował 24 miasta, fortyfikował swoje księstwo budując także zamki, na przykład w  Czersku, Liwie i Ciechanowie (1399–1429). Był on dobrym politykiem i gospodarzem. Za jego panowania otrzymały prawa miejskie aż 32 osady w księstwie czersko-warszawskim. W czasie jego rządów zostało nadanych i sprzedanych 607,5 włóki w ziemi ciechanowskiej.Od roku 1397 do 1429, a więc w okresie 32 lat, na terenie poprzedniego powiatu przasnyskiego książę Janusz I darował lub rozprzedał około 450 włók, a w latach 1414-1428 na terenie poprzedniego powiatu ciechanowskiego nadał około 165 włók lasu Gdzew.

Z zapisów dotyczących nadań (darowizn) fragmentów lasu Gdzew wynika, że książę Janusz I często wyłączał możliwość korzystania przez obdarowanych z barci i polowania na niektóre zwierzęta na darowanym terenie. Prawdopodobnie miód i dzikie zwierzęta były wtedy wartościowe i pożądane i dlatego nie chciał z nich rezygnować.

Jednym z najpotężniejszych magnatów na terenie ziemi ciechanowskiej był twórca Wężewa – Mikołaj Wąż herbu Prawdzic(ok.1380-1456)z Dobrzankowa. Wiadomo o nim, że był kasztelanem ciechanowskim, że prowadził handel z kupcami gdańskimi i gromadził dobra. Oprócz Dobrzankowa posiadał Gostkowo, a od 1448 r. również Bogate. Był on ojcem znanego z historii Mikołaja Węża Bogackiego (1400-1481), późniejszego wojewody mazowieckiego (1469–1480), kasztelana czerskiego (1464–1469), chorążego czerskiego w 1462 r., chorążego ciechanowskiego w 1451 roku, który był gwarantem pokoju toruńskiego w 1466 r..

Herb Prawdzic przyjęto również jako herb Wężewa (p. https://osp.wezewo.info). Nazwa Prawdzic pochodzi od słowa prawda i może oznaczać prawdziwy, prawy (przestrzegający prawa), co dobrze odzwierciedla funkcję kasztelana.

Kasztelan to urzędnik ziemski, którego rolą było zajmowanie się administracją gospodarczą (ściąganiem danin na rzecz panującego), obroną i sądownictwem na terenie kasztelanii.

Okres ostatniej ćwierci XIV w. i pierwszej XV w., to szybki rozwój osadnictwa wiejskiego i miast oraz rzemiosła wiejskiego i miejskiego [4]. Upowszechniona była już obróbka drewna, garbarstwo i kuśnierstwo, rzemiosła spożywcze, krawiectwo i szewstwo, w sumie ponad 40 specjalności rzemieślniczych. Upowszechniło się budownictwo murowane, ale tylko w miastach, bo na wsi podstawowym budulcem było drewno. Na Mazowszu dominowała wówczas średnia i drobna własność rycerska. Na terenie poprzedniego powiatuprzasnyskiego do 1429 r. powstało 168 wiosek, z których 124 w latach 1400 – 1429. W XV w. na Mazowszu zorganizowano 43 nowe gminy wiejskie. Rozwój miast spowodował postęp w społecznym podziale pracy, zrodziło się zapotrzebowanie na produkty rolne w nieznanej dotąd skali. Zaspokajały je najpierw gospodarstwa kmiece, czym tłumaczy się wzrost ich zamożności w późnym średniowieczu. Poważnie wzrósł popyt zagraniczny na polskie zboże. Powiększano areał, zagospodarowywano nieużytki, zwłaszcza łąki, karczowano lasy, starano się zapewnić darmową lub tanią siłę roboczą. Właściciele folwarków wykorzystywali tanią siłę najemną (chłopów i kmieci), co okazywało się nieodzowne, zwłaszcza w czasie intensywnych prac polowych.

Proces zasiedlania lasu Gdzew postępował zgodnie z logiką, tj. od obrzeża ku środkowi. Przed utworzeniem Wężewa istniały już wsie nad rzeką Węgierką (Dobrzankowo, Bogate) i pobliskie wsie: Krasne (pierwsza wzmianka z 1372 r.), Żbiki (1414-1425 r.), Gostkowo, Lisiogóra, Gdzew (dzisiejsza Zielona, parafia w 1448 r.), Karniewo (1376 r.) i prawdopodobnie Zalesie oraz miasta: Ciechanów (pierwsza wzmianka z 1065 r. , prawa miejskie na prawie chełmińskim w 1400 r.), Maków Mazowiecki (1421 r.), Pułtusk (1257 r.). Przasnysz uzyskał prawa miejskie 10.10.1427 r., ale ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z przełomu epoki brązu i żelaza, około 700 roku p.n.e. . We wsiach okolicznych, trochę dalszych (Dobrzankowo nad Węgierką, Pałuki, Pajewo, Ciemniewko nad Soną), są ślady osadnictwa z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego. Kolonizacja lasu gdzewskiego w XV w. nie była pierwotną, ale którąś tam z rzędu kolonizacją na tym terenie, który opuszczany przez człowieka porastał z powrotem lasem.[1] Najstarszym miastem Mazowsza jest Płock, które – jako pierwsze – uzyskało prawa miejskie w 1237 r. . Był to ważny ośrodek od czasów X wieku, a nawet pełnił funkcję stolicy Polski w latach 1079–1138. W 1075 r. powstało w nim biskupstwo.

Okres późnolateński: od około 150/100 roku p.n.e. do początku I wieku n.e., a okres wczesnorzymski 753 p.n.e.– 476 n.e.

W społeczności wiejskiej już wtedy wyróżniano, w zależności od zamożności, pochodzenia i praw, cztery dziedziczne warstwy: chłopów, kmieci, szlachciców i magnatów. Chłopi, to byli ludzie najbiedniejsi, nieposiadający ziemi lub posiadający jej mało, co nie wystarczało do utrzymania rodziny. Kmiecie, to byli ludzie bogatsi od chłopów, posiadający własne samowystarczalne gospodarstwa. Szlachcice, to byli ludzie bogatsi od kmieci, przeważnie rycerze i ich potomkowie, posiadający duże majątki ziemskie, zatrudniający chłopów i kmieci. Majątki te przeważnie otrzymywali od księcia (za zasługi) i powiększali je poprzez zakup nowego areału. Magnaci, to byli ludzie najbogatsi, posiadający olbrzymie majątki ziemskie, zatrudniający również chłopów i kmieci.

Chłopi i kmiecie mieli bardzo ograniczone prawa, a o ich bycie decydowali szlachcice i magnaci, którzy potrafili wywalczyć sobie różne uprawnienia, również w stosunku do swoich podwładnych, którzy byli analfabetami, nie potrafili ani pisać, ani czytać.

Analfabetyzm niektórych chłopów przetrwał – niestety - aż do I połowy XX w., mimo tego, że obowiązek szkolny dla dzieci był wprowadzony znacznie wcześniej (w 1808 r. w Księstwie Warszawskim, a następnie, po odzyskaniu niepodległości, w 1919 roku wprowadzono na terenie całej Polski), ale nie był on w pełni wdrożonyi egzekwowany. Dopiero po II wojnie światowej wprowadzono nauczanie osób dorosłych, tzw. wieczorówki. Były nawet starsze osoby z Wężewa, które korzystały z tej możliwości.

Nie znaleziono wiarygodnych informacji o tym, jak wyglądały w tamtych czasach domy ubogich rodzin, jaki był ich ubiór i obuwie zimowe, czym się odżywiali? Domami w Wężewie na pewno nie były ziemianki, ze względu na wysoki poziom wód gruntowych. W pożywieniu na pewno nie było ziemniaków, bo ich uprawa na terenach polskich była rozpowszechniana dopiero w XVII i XVIII w..

Według AI: Domy chłopów w XV wieku były zazwyczaj małe, drewniane chaty z jedną lub kilkoma izbami, kryte strzechą. Wnętrza były ciemne i dymne z powodu braku kominów (tzw. chaty kurne), a zamiast podłóg często występowało klepisko. W skład zagrody, obok chaty, wchodziły także budynki gospodarcze jak stodoła czy obora. Budowano je głównie z drewna, ale także z gliny i plecionki, kryto słomianą strzechą. Najczęściej miały jedną izbę, która służyła jako część mieszkalna i często także jako pomieszczenie dla zwierząt. Zamiast podłogi często stosowano klepisko, czyli ubita glina. Wnętrza były słabo oświetlone i zimne, a ściany i powała były pokryte grubą warstwą sadzy z uwagi na dym z paleniska. Okna były rzadkością, a jeśli istniały, zamykano je drewnianymi zasuwami lub matami ze słomy. 

 Chłopska zagroda składała się z chaty, ale także z innych budynków, takich jak stodoła na zboże czy obora dla zwierząt. Wyposażenie było bardzo skromne. Meble były ograniczone do podstawowych sprzętów, takich jak ławy czy stół. Chłopi spali na siennikach wypełnionych słomą, okrywając się tym, co było dostępne. 

Fot. 4. Wiejskie siedlisko w średniowieczu [6]

Ubiór chłopów w średniowieczu był praktyczny, złożony głównie z lnianej lub wełnianej koszuli, szerokich spodni i sukman. Kobiety nosiły koszule, zapaski, spódnice i suknie. W zależności od warunków pogodowych, używano dodatkowych okryć, takich jak kaftany, kaptury, a na specjalne okazje, bardziej zdobione i wykonane z lepszych materiałów ubrania. 

Podstawą ubioru mężczyzn była długa koszula, często wykonana z lnu lub delikatnego materiału, noszona pod innymi warstwami odzieży. Noszono szerokie spodnie, zazwyczaj z płótna lub sukna, które można było podwijać podczas pracy. Wierzch odzieży stanowiła sukmana – długa, wełniana szata, często o prostym kroju, chroniąca przed zimnem.Chłodniejsze dni wymagały dodatkowego okrycia, np. wełnianej kurtki, chroniący głowę przed deszczem i zimnem kaptur. Obuwie: Zwykle były to proste, skórzane buty, choć zdarzały się również proste chodaki lub opaski. 

Strój średniowiecznego rycerza przedstawia Fot. 5..

Fot. 5. Strój średniowiecznego rycerza [6]

Ubiór kobiecy: Podstawą była długa, płócienna lub lniana koszula, która stanowiła pierwszą warstwę. W zależności od regionu, stosowano zapaski (często z wełny) lub spódnice. W późnym średniowieczu kobiety nosiły często dwuczęściowe suknie z gorsetem, naśladujące stroje mieszczek i szlachcianek, ale uszyte z prostszych materiałów. Wierzchnia chusta okrywająca plecy i ramiona, zwana rąbkiem. Kobiety często nosiły nakrycia głowy, np. chusty lub czepki. 

Podstawą były naturalne materiały, takie jak len, konopie i wełna. W dni świąteczne odzież była bardziej ozdobna. Kobiety dbały o estetykę, stosując tasiemki, wstążki i hafty, podczas gdy zdobienie odzieży przez mężczyzn było rzadsze. Na uroczystości noszono odświętne stroje, które mogły być bardziej kolorowe, bogato zdobione, a nawet wykonane z droższych materiałów, jak sukno.

W średniowieczu chłopi jedli głównie warzywa, zboża i rośliny strączkowe, a mięso było rzadkością. Podstawą diety były kasze, kapusta, groch, bób i soczewica, a z wypieków spożywano podpłomyki lub chleb. W czasach głodu żywność uzupełniano dzikimi roślinami, a nawet korą drzew. Zboża takie jak żyto, jęczmień, proso i owies mielono na mąkę lub tłuczono na kasze. Chleb pieczono głównie z mąki żytniej, ale często dodawano do niego ziemniaki lub inne rośliny, aby zwiększyć ilość i zmniejszyć koszty. Jedzono Polewki i bryje tj. jednogarnkowe dania na bazie wody lub mleka z dodatkiem kaszy, mąki, grochu lub warzyw a także prażmo, tj. prażone na ogniu ziarna zbóż. Kapusta była podstawą diety ze względu na łatwość uprawy i przechowywania, często kiszona. W ogródkach uprawiano buraki, marchew, cebulę, brukiew i dynię.  Groch, bób i soczewica stanowiły ważne źródłobiałka i były suszone na zimę.  W czasach głodu chłopi jedli m.in. pokrzywę, lebiodę, szczaw, a nawet kory i orzeszki bukowe.  Serwatka, twaróg i maślanka były stałymi elementami jadłospisu. Mięso było spożywane bardzo rzadko, głównie podczas świąt lub przez bogatszych chłopów. Grzyby i jagody były również zbierane i spożywane w zależności od sezonu. 

AI zastrzega, że cytowane powyżej informacje mogą zawierać błędy. Błędem jest np., że do chleba dodawano ziemniaki.

Kobiety w środowisku wiejskim praktycznie nie miały żadnych praw, a o ich losie decydowali mężczyźni, najpierw ojciec lub brat a potem mąż. Minimalny wiek do zawarcia małżeństwa dla kobiet wynosił 12 lat (!). Teraz jest to szokujące, biedne dziewczynki.

Identyfikacja osób. Zdecydowana większość ludności, nie tylko wiejskiej, posiadała tylko imiona a nie posiadała nazwisk. Poszczególne osoby identyfikowano na podstawie imienia i miejsca zamieszkania (np. znani z powieści H. Sieniewicza „Krzyżacy” Zbyszko z Bogdańca czy Jurand ze Spychowa). Niektórzy ludzie, szczególnie bogaci, posiadali przydomki lub nadawali sobie nazwisko. Ciekawe dlaczego Mikołaj z Dobrzankowa miał nazwisko Wąż a rycerz-chłop z Gostkowa Żbik?

Nawet książę Janusz I i jego potomkowie nie mieli nazwiska.

Nazwiska w Polsce zaczęły pojawiać się w XV i XVI wieku, początkowo wśród szlachty, a następnie rozprzestrzeniły się na mieszczan i chłopów aż do XVIII wieku. Jednak dopiero na przełomie XVIII i XIX w., wraz z wprowadzonymi przez zaborców przepisami, noszenie nazwiska stało się powszechnym obowiązkiem dla wszystkich grup społecznych.[6] 

Ciekawostką jest, że litera „ż” w alfabecie polskim jest dopiero od 1513 r. Zaproponował ją Stefan Zaborowski. Wcześniej zapisywano tę spółgłoskę dwiema literami „zd”, „Żbiki” zapisywano „Zdbiki”.

Funkcje administracyjne, takie jak ewidencja ludności i zmiany stanu cywilnego, sprawował Kościół poprzez proboszczów parafialnych. Kościół ściśle współpracował z kasztelanem i odgrywał dużą rolę w edukacji i dyscyplinowaniu społeczności wiejskich, był głównym źródłem przekazu informacji.

Monetą obiegową na Mazowszu były wtedy półgrosze krakowskie oraz znacznie rzadsze, ale cenione szerokie grosze praskie. 10 groszy praskich = 15 groszy pospolitych w półgroszach krakowskich [6]. Nie wiadomo wiele, jaka była siła nabywcza groszy pospolitych, czyli dwóch półgroszy krakowskich, ale wiadomo, że np. dobry koń dla rycerza wart był 4 kopy, czyli 240 groszy, a za 10 włók ziemi nad rzeką Omulew zapłacono 20 kóp groszy praskich (1 włóka za 120 groszy praskich = 180 groszy pospolitych).

W drobnym obrocie towarowym dominował handel wymienny, tj. towar za towar. Do określania ilości towaru stosowano zupełnie inny i różnorodny system miar. Nie było teraźniejszych jednostek miar, np. metra, grama, i pochodzącego z Indii systemu dziesiętnego. Liczbę (ilość) towaru wyrażano np. w kopach (60 szt.), tuzinach (12 szt.), mendlach (15 szt.), grosach (tuzin tuzinów, czyli 144 szt.). Długość określano w calach, stopach, łokciach, a odległość w milach.

Transport ciężki i osobowy lądowy odbywał się prawie wyłącznie drewnianymi wozami ciągnionymi przez konie. Towary handlowe transportowane były głównie przez kupców (handlarzy). Konie stanowiły również podstawową siłę pociągową w pracach polowych i leśnych oraz środek lokomocji i walki rycerzy (wojowników). W niektórych regionach Polski, jako siłę pociągową wykorzystywano również krowy. Istotną rolę w przemieszczaniu towarów o dużej masie, głównie drewna i zbóż, odgrywał również transport rzeczny.

Najważniejsze wydarzenia z czasów powstawania Wężewa:

1351–1526 Księstwo Mazowieckie było lennem Polski i zostało ostatecznie przez Polskę wcielone w 1526 r., po śmierci ostatniego władcy, Janusza III jako województwo mazowieckie

1381 – podział Mazowsza przez Siemowita III między synów Janusza I i Siemowita IV, początek panowania Janusza I na ziemi ciechanowskiej,

1385 – Układ (unia) polsko-litewski w Krewie

1386 – 1434 Panowanie Władysława Jagiełły w Polsce

1401, 1402, 1409 -1411, 1414, 1419 – wojny z Krzyżakami

1410 – Zwycięska bitwa z Krzyżakami pod Grunwaldem (15 lipca)

1415 – 1480 – Lata życia Jana Długosza

1421 – Statut Księcia Janusza I wprowadzający obowiązek 1 dnia pańszczyzny tygodniowo od łana

1426 – Śmierć Siemowita IV

1429 – Śmierć Janusza I

1429 -1454 Rządy Bolesława IV, wnuka Janusza I w Księstwie Warszawskim

1434 – Śmierć Władysława Jagiełły

1434 – 1444 – Panowanie Władysława III zwanego Warneńczykiem (zginął w bitwie pod Warną (Bułgaria) w 1444 r.)

Fot. 6. Bitwa pod Grunwaldem 15.07.1410 r. Obraz (1872-1878) Jana Matejki (1838-1893)[6 – Wikipedia]

3. Powody utworzenia Wężewa

Jak już wspomniano we Wstępie, za metrykę Wężewa uznano zapis o sprzedaży w 1426 r. przez księcia Janusza I, Mikołajowi Wężowi z Dobrzankowa, 30 włók (ok. 540 ha) lasu Gdzew.

Las Gdzew zajmował znaczny obszar ziemi ciechanowskiej i rozciągał się dość szeroko, dochodząc na północnym wschodzie mniej więcej do rzeki Węgierki, na północnym zachodzie sięgając w okolice Gruduska. Jednak główną jego domeną był obszar znajdujący się między górnym biegiem Sony a dolnym Węgierki, jakkolwiek mniejsze skupiska trafiały się w innych także częściach powiatów ciechanowskiego i przasnyskiego. (p. Fot.1.)[1]. Drzewostan lasu był z pewnością zróżnicowany w zależności od rodzaju gleby i poziomu wód gruntowych. Według informacji pochodzących z późniejszego okresu przeważały w nim drzewa liściaste, głównie dęby i graby, nie było buków i cisów. Na terenie gdzie znajduje się Wężewo, ze względu na wysoki poziom wód gruntowych, mogła być przewaga jesionów, olch, wierzb, topoli i dębów błotnych szypułkowych.

Nie wiadomo dokładnie, gdzie były granice zakupionej przez Mikołaja Węża części lasu. Wydaje się bardzo prawdopodobne, że w przybliżeniu był to teren dzisiejszych wsi Augustów, Wężewo i Kozin. Na pewno nie obejmował on - nawet częściowo - Żbików, Gostkowa i Lisiogóry, które powstały wcześniej. Nie wiadomo też, ile i w jakiej formie zapłacił nabywca? Znaleziono informację, w jaki sposób odmierzano powierzchnię lasu, np. te 30 włók? Wydaje się, że w dzikim lesie nie była to prosta czynność. Według AI Już w XII wieku wyznaczano granice za pomocą kijów, żerdzi i sznurów. Zajmowali się tym żerdnicy królewscy. Pełnili oni niezwykle ważną funkcję, ponieważ poza wytyczaniem gruntu, rozstrzygali spory graniczne. Pod koniec XIII wieku podkomorzy królewscy szacowali wartość danej nieruchomości oraz zajmowali się klasyfikacją terenu. W średniowieczu za przeprowadzanie pomiarów odpowiedzialni byli miernicy.

Na podstawie tła historycznego nietrudno dojść do wniosku, że Mikołaj Wąż mógł mieć dwa główne powody zakupu 30 włók pobliskiego lasu Gdzew i utworzenia w nim nowej osady. Pierwszym z nich była chęć dalszego bogacenia się i umacniania swojej pozycji w ziemi ciechanowskiej i w całym Księstwie Mazowieckim. Szybki rozwój miast w tym okresie spowodował duży wzrost zapotrzebowania ludności miejskiej na żywność oraz na podstawowy wówczas budulec i opał jakim było drewno. Na sprzedaży żywności (głównie zbóż) i drewna można było dobrze zarobić. Artykuły te były również dobrze sprzedawalne do innych państw. Kupując a następnie karczując las Wąż mógł pozyskiwać duże ilości drewna i nowy areał do produkcji żywności. Przed wykarczowaniem las dawał możliwości pozyskiwania dziczyzny, miodu, grzybów, ziół i owoców leśnych na potrzeby własne i na sprzedaż.

Drugim głównym powodem utworzenia nowej osady mogła być konieczność zapewnienia egzystencji podległej ludności, a w szczególności nowo powstającym rodzinom i pojmanym w bitwach jeńcom. Jeńcy mieli najmniejsze prawa osobiste i stanowili najtańszą siłę roboczą. Mikołaj Wąż dając osadnikom po kawałku lasu sprawił, że stali się oni samowystarczalni, a poza tym prawdopodobnie dostarczali mu duże ilości drewna i tworzyli nowy, bardziej wartościowy niż las, areał do produkcji rolnej dla siebie i dla darczyńcy. Istotne znaczenie dla obdarowującego miało również prawne zobowiązanie osadników do służby wojskowej z własnym koniem i rynsztunkiem.

4. Względy wyboru lokalizacji Wężewa

Nietrudno się domyślić, że dobre siedlisko – nie tylko w ówczesnych czasach – powinno posiadać bliski, łatwy, stały i odpowiedni do potrzeb dostęp do:

• wody nadającej się do picia dla ludzi i zwierząt,

• pożywienia dla ludzi i zwierząt,

• materiałów budowlanych,

• opału,

• szlaku komunikacyjnego,

• miejsca pracy.

Teren, na którym znajduje się Wężewo posiadał wówczas wszystkie te pożądane cechy.

Dostęp do wody, będący najważniejszą cechą każdego siedliska, zapewniał bardzo wysoki poziom wód gruntowych, który – mimo obniżenia się po melioracji – utrzymuje się nadal. Wystarczało wówczas wykopać niegłęboki dół, żeby mieć własne źródło wody pitnej.

Jeszcze w latach 60. i 70. XX w. na terenie Wężewa było 6 niewielkich i niegłębokich stawów [w gospodarstwach Zarodkiewiczów (na skraju lasu), Otłowskich (na Suci), Szczyglaków (przy Krzyżówkach i pod lasem), Wendów (przy siedlisku) i Cienkowskich (w Kaczeńcu)] oraz co najmniej drugie tyle małych oczek wodnych, nazywanych stawkami, przy siedliskach różnych gospodarzy. Stawki te służyły głównie jako zbiorniki wody pitnej dla zwierząt domowych oraz do hodowli kaczek i gęsi. Wszystkie gospodarstwa korzystały z wody z przydomowych niegłębokich studni, a większość gospodarstw je posiadało. Te gospodarstwa, które nie miały własnej studni korzystały ze studni sąsiadów. Część studni wykonana była z drewna (deski lub „okrąglaki”), a część z kręgów betonowych lub kombinacji tych dwóch elementów.

Jest bardzo prawdopodobne, że przynajmniej niektóre ze stawów istniały już w okresie zasiedlania, a woda z nich mogła być wykorzystywana przez ludzi i zwierzęta. Stawy mogły być środowiskiem życia ryb i ptactwa wodnego, które stanowiły cenną część pożywienia ludzi.

Jest niemal pewne, że znaczną część pożywienia dla ludzi i zwierząt zapewniał również ówczesny las. W lesie żyły dzikie zwierzęta, z których pozyskiwano mięso i skóry. W okresie letnim zbierano grzyby, jagody, maliny, jeżyny, poziomki, dzikie owoce, zioła. Bardzo cennym produktem spożywczym był miód pszczeli pozyskiwany z dzikich barci, tj. komór w pniach rosnących lub obumarłych drzew. Dla zwierząt domowych dobrym pożywieniem były trawy, zioła, chwasty, liście niektórych krzewów, żołędzie.

Las stanowił również źródło drewna, głównie jako materiału budowlanego i opału. Z drewna budowano domy dla ludzi i schronienia dla zwierząt domowych oraz drogi i mosty, wykonywano narzędzia domowe i do prac polowych. Ze znanej już wówczas suchej destylacji (odgazowania) drewna uzyskiwano smołę, potaż, dziegieć i węgiel drzewny. Na terenie Wężewa chyba nie natrafiono na ślady tej produkcji. Ze spalania drewna pozyskiwano popiół.

Drewno stanowiło we wsiach główny materiał budowlany i opał aż do II połowy XX w.. Jeszcze na początku lat 50. XX w. w Wężewie było tylko 4 murowane budynki: 2 domy i remiza strażacka z cegły i jedna obora z kamieni. Kolejne 3 nowo budowane domy murowane wykonane były z żużla (tzw. szlaki z pieców w cukrowni w Krasińcu) zmieszanego z wapnem. Co najmniej dwa z nich istnieją do dziś.

Smoła to gęsta, lepka ciecz pochodząca przeważnie z końcowej frakcji destylacji węgla, drewna, łupków bitumicznych lub torfu, mająca szerokie zastosowanie, np. w konserwacji drewna jako impregnat chroniący przed wilgocią, gniciem i pleśnią, jako środek antykorozyjny, czy w produkcji maści i mydeł. 

Potaż to zanieczyszczony węglan potasu (K2CO3) pozyskiwany z popiołu drzewnego, stosowany w przeszłości m.in. do produkcji mydła, szkła, farb i jako nawóz.

Dziegieć to produkt kondensacji przeważnie początkowej frakcji oparów z suchej destylacji drewna lub kory z drzew liściastych lub torfu mający działanie bakteriobójcze, grzybobójcze, antyseptyczne oraz dezynfekujące.

Przez teren, na którym znajduje się Wężewo, jak napisał K. Wyszkowski, przebiegała

droga, gościniec nazywany potocznie, już w 1353 „starą drogą wojenną”, według Herbesta i Trzebińskiego była to droga I rzędu. Szlak ten prowadził z Warszawy do Królewca (Kaliningradu), ulegał modyfikacjom, w zależności od warunków pogodowych, ale z całą pewnością przebiegał przez Wężewo. Podróżowali nim kupcy z Mazowsza i południowej Polski, towarem były wówczas głównie olbrzymie stada koni i bydła na targi i jarmarki, kierowano się do Nidzicy przez Janowo, gdzie był skład celny przed wkroczeniem do państwa krzyżackiego.

Jedno jest pewne (sprawdzono), że szlakiem tym nie przemieszczały się wojska polsko-litewskie na bitwę pod Grunwaldem. Ich trasa przebiegała z Czerwińska przez Drobin, Żochów, Bądzyń, Jeżewo pod Łodwigów i Stębark.

W rozwijającej się szybko Warszawie centralizował się wówczas skup drewna i jego pochodnych oraz zbóż, więc gościniec służył do przemieszczania się handlarzy z towarem również w kierunku odwrotnym, tj. z Przasnysza przez Karniewo i Pułtusk do Warszawy.

Prawdopodobnie już wtedy istniał również drugi szlak komunikacyjny z Krasnego do Gdzewa (aktualnie Zielona, wcześniej Ślasy), będący fragmentem szlaku z Makowa Mazowieckiego do Ciechanowa. Obie te miejscowości powstały już w XI w. i z tego względu jest prawdopodobne, że w XV w. była jakaś łącząca je droga leśna przebiegająca przez teren, na którym znajduje się Wężewo. Jest również prawdopodobne, że istniał także trzeci, „wewnętrzny” szlak komunikacyjny, między Dobrzankowem a Wróblewem (aktualnie to tzw. droga bogacka), ponieważ Wężowie osiedlili się w Dobrzankowie a posiadali (kupili) również pół Wróblewa (od 1420 r.). Jakaś droga przemieszczania się między tymi miejscowościami musiała istnieć. Prawdopodobnie dochodziła ona do szlaku komunikacyjnego między dobrami Krasińskich, tj. Krasnem a Opinogórą.

Las, w którym powstała osada, był również miejscem pracy pierwszych osadników. Ze względu na właściwości terenu i trasę szlaku komunikacyjnego wydaje się prawdopodobne, że karczowanie lasu rozpoczęto od tego szlaku (drogi przez Wężewo) w kierunku północnym, tj. w stronę Gostkowa i Żbików.

Wydaje się niemal pewne, że ze względu na powyżej przedstawione cechy (walory) tego fragmentu lasu Gdzew, dokonano wyboru miejsca pierwszych siedlisk. Najlepszy do zasiedlenia był rejon dzisiejszych Krzyżówek, ponieważ był on bardzo blisko dwóch stawów i skrzyżowania dwóch albo trzech szlaków komunikacyjnych.

5.Pierwsi osadnicy

Nie ma pełnych informacji o pierwszych osadnikach, ilu ich było, kim oni byli, jak duże powierzchnie lasu otrzymali i na jakich warunkach? Aby odpowiedzieć na te pytania, trzeba opierać się na dostępnych udokumentowanych informacjach, przesłankach (argumentach) i logice. Z tego względu wnioski różnych osób mogą różnić się. A jak było naprawdę? Tego się raczej nie dowiemy.

K. Wyszkowski w swoim opracowaniu napisał, nie podając źródła informacji, że: Ludność, którą kasztelan osadził w Lesie Gdzewskim, składała się z jego wojów, z którymi walczył z krzyżakami i innymi wrogami księcia Janusza I, ale także z czynszowników, ludzi którym darował ziemię oraz niewolnych jeńców pojmanych podczas wygranych bitew i potyczek. Część ziemi na pewno sprzedał napływowej ludności, która przybyła z innych część Polski w poszukiwaniu ziemi i chleba.

Nie wszystkie powyższe informacje wydają się w pełni prawdziwe. Autor sugeruje, że osadników było wielu i byli różni (wojowie, czynszownicy, jeńcy, ludność napływowa) i że część ziemi Mikołaj Wąż na pewno sprzedał (?). Wątpliwą wydaje się informacja, że: Część ziemi kasztelan podarował swemu bratu lub synowi Janowi, w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, znajdujemy informację: ”w 1428 Rogala z K. zwany Grad kupuje od Jana z Wężewa części w Czerwinie.” Znaleziono potwierdzenie, że założyciel Wężewa był kasztelanem ciechanowskim. Nie wiadomo, skąd pochodzi informacja, że Jan był bratem lub synem Mikołaja? Dlaczego napisano Jan z Wężewa a nie Jan Wąż, skoro rodzina Mikołaja miała to nazwisko? Wnuk Mikołaja miał imię Jan, nazywał się już Bogacki i żył w latach 1440 – 1500.

Wątpliwa prawdziwość zacytowanych powyżej informacji wynika również z dalszej części tekstu, w której Autor napisał: W naszej okolicy krąży legenda, o początkach Wężewa mówiąca, iż pierwszymi osadnikami byli czterej rycerze oracze, którzy otrzymali w darze od swego pana kawałki prastarego boru, po rycersku go zagospodarowali czym zyskali uznanie w oczach swojego seniora. Można rzec, że w każdej legendzie jest ziarno prawdy.

Mikołaj Wąż kupił 30 włók i podzielił je na cztery części, potwierdza to Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, gdzie czytamy: „W roku 1567 wieś Wężewo, parafia Bogate, składa się z czterech części mających od 2,5 do 3,5 włók” . W innym źródle dowiadujemy się o konkretnym podziale: „Wężowo włók 3 – 3,5 -2,5–3” .

Z opracowań historyków wiadomo, że wtedy był zwyczaj dawania jednego łana ziemi na rodzinę. Łan to w przybliżeniu tyle samo co włóka (prawie 18 ha), ale wielkość łanów mogła być również większa, bo obejmowała powierzchnie nienadające się do celów rolniczych.

Po ponad 140 latach od narodzin Wężewa jest więc udokumentowana informacja, że składało się ono z czterech części o łącznej powierzchni 12 włók (około 216 ha), czyli 40%, a nie 100% powierzchni lasu zakupionego od księcia Janusza I. Pozostałe 60% prawdopodobnie pozostało własnością Mikołaja i z tej części powstały później następne osady, tj. Augustów, Adamów i Kozin. Wydaje się, że Mikołaj nie miał powodów do sprzedaży tej części zakupionego lasu, on gromadził dobra. Chyba bardziej był zainteresowany wykarczowaniem lasu i pozyskaniem drewna i gruntów pod uprawy rolne. Nie natrafiono na informację, że Mikołaj Wąż sprzedał część zakupionego lasu Gdzew. Gdyby tak było, to powinno być to zapisane w rejestrach księcia Janusza I w Metryce Mazowieckiej i historycy by to „wyłowili”. Z powyższych informacji wynika wniosek, że zakupiona część lasu była podzielona na 5, a nie na 4 części.Dalej można też wnioskować, że początkowo w Wężewie osiedliło się tylko 4 rodziny, a po 140 latach były to 4 rody, z których każdy mógł mieć po kilka rodzin.

Powierzchnia 216 ha to w przybliżeniu nieco ponad 2 km x 1 km = 2 km2, czyli mniejsza od aktualnej powierzchni Wężewa, która wynosi 322,9 ha [8]. Z powyższych danych liczbowych, dotyczących wielkości terenu tej wsi wynika, że uległa ona powiększeniu i prawdopodobnie zmieniły się jej granice od XVI w. do teraz.Radykalnie zmieniła się też liczba działek, z 4 do ponad 400, w tym 81działek budowlanych (p. Fot. 6. i 7.. Na Fot. 7. kolorem żółtym zaznaczono miejsce narodzin autora niniejszego artykułu (518 lat po narodzinach Wężewa), tj. działka nr 88, dom nr 41.

Liczba mieszkańców Wężewa na koniec 2024 r. wynosiła 255 osób[9].

Fot. 8. Podział na działki środkowej części Wężewa

Za domniemaniem, że pierwszymi osadnikami były cztery rodziny w sile wieku chłopów lub jeńców, z których jeden miał imię Jan (mógł on być „szefem” grupy, bo prawdopodobnie już wtedy (?) posiadał ziemię w Czerwinie i mógł być bardziej związany z Mikołajem Wężem), przemawiają następujące względy:

– ludziom tym trzeba było stworzyć warunki egzystencji i ich usamodzielnić,

– byli oni najmniej związani z dotychczasowym miejscem zamieszkania,

– najłatwiej było ich przesiedlić i narzucić im warunki osiedlenia.

Za tym, że rodziny były w sile wieku przemawia konieczność posiadania dużo sił do ciężkich prac, takich jak karczowanie lasu, transport i obróbka drewna, budowa domów i schronień dla zwierząt, polowania na dziką zwierzynę. Przy pracach tych była konieczność pracy zespołowej, więc ludzie ci musieli się znać i być dobrze zżytymi ze sobą. Jest prawdopodobne, że osadnikami byli rycerze, jak głosi legenda.

Wydaje się również prawdopodobna hipoteza, że wszyscy osadnicy mogli pochodzić z Czerwina (wsi w powiecie ostrołęckim między Różanem a Łomżą) i być rodziną, np. ojciec Jan i trzech synów.

Odnośnie tego, na jakich warunkach osadnicy otrzymali ziemię, Autor historii Wężewa napisał: ” Wężewo powstało na dwóch przywilejach danych od księcia dla osadników i gospodarza tej ziemi. Przy w spisie osadniczym napisano ”cassatum [..] propter perticulum domino rum ducum”, to znaczy UCHYLONY ZE WZGLĘDU NA PANÓW LIDERÓW. W 1473 r. immunitet powtórzono również nie zaznaczając jak długo trwać miała „libertas kmetonum ab omnibus solucionibus”, co w wolnym przekładzie znaczy WOLNOŚĆ OD WSZYSTKICH PŁATNOŚCI KMIECI. Przywileje te oznaczały wolność od płatności i danin, tzw: okolicznościowych, z wyjątkiem podatku na wypadek wykupu księcia z niewoli (swadziebne), podatku pobieranego w razie małżeństwa księcia i jego dzieci i w wypadku kupna i wykupu ziemi przez księcia. Po 17 XI 1473 r. książę Janusz II przyznał Mikołajowi wieczyste zwolnienie z podatków okolicznościowych od wszystkich dóbr w ziemi ciechanowskiej. Przywilej ten przyniósł korzyść właścicielowi ziem przenosząc na niego prawo pobierania podatków, płacić trzeba było księciu mazowieckiemu 2 grosze praskie czynszu, od 1446 roku, za każdą wieś (nie płacili wolni osadnicy). W tym to właśnie roku Mikołaj Wąż otrzymał prawo niemieckie na wszystkie wsie posiadane i te, które będzie posiadał, prawo to przyczyniło się do szybkiego rozwoju wsi. To, że osadnicy nie płacili bezpośrednio, nie oznaczało, iż nie mieli żadnych obowiązków wobec swego wasala. Byli bowiem zobowiązani do stawienia się na każde wezwanie księcia i wyruszenia na wojnę z własnym uposażeniem. Bolesław IV syn Janusza I Mazowieckiego potwierdził Mikołajowi w 1470 roku prawo chełmińskie na 5 wsi, ustalił czynsz w wysokości 8 groszy już na 8 wsi. W roku 1476 wojewoda otrzymał od księcia Konrada III zwolnienie od służebności stawiania oraz naprawy zamków i warowni.

Powyższy tekst jest bardzo zawiły i trudno dowiedzieć się jakie prawa i obowiązki posiadali wężewscy osadnicy, a jakie darczyńca w roku 1426, po roku 1446 i po roku 1473? Należy jednak dodać, że obowiązywał wówczas statut Księcia Janusza I z 1421 r. prowadzający obowiązek 1 dnia pańszczyzny tygodniowo od łana. Jest mało prawdopodobne, żeby Mikołaj Wąż był taki hojny i zrezygnował z tego prawa, bo chyba kupił duży fragment lasu nie po to, żeby go rozdać. Przy założeniu, że osadnicy otrzymali po 2,5 do 3,5 włóki i że włóka = łan, to prawdopodobnie byli oni zobowiązani do pracy na rzecz darczyńcy od 2,5 do 3,5 dni w tygodniu.

6. Zakończenie

Mam nadzieję, że artykuł ten będzie stanowił dodatkowe, uzupełniające źródło informacji o początkach istnienia Wężewa i zainteresuje część mieszkańców tej i okolicznych wsi.

Pamiętajmy, że przeszłość i teraźniejszość to fundamenty przyszłości i starajmy się, żeby były one mocne i trwałe.

W 600-letniej historii nikt z Wężewianek i Wężewiaków nie dokonał osiągnięć szczególnie ważnych dla Polski, dla Mazowsza, które by były odnotowane w historii powszechnej. Może w przyszłości to się spełni? Nie mam najmniejszych wątpliwości, że wiele było osiągnięć i sukcesów osobistych (np. awans i stanowisko w pracy, powiększenie stanu posiadania), rodzinnych (np. budowa domu) czy lokalnych (np. budowa dużej, funkcjonalnej remizy). Według mojej wiedzy z Internetu, dużo – może najwięcej – poważnych sukcesów osobistych osiągnęła Pani dr hab. inż. Wioleta Błaszczak-Bąk, która już jest profesorem uczelnianym w Uniwersytecie Mazursko-Warmińskim w Olsztynie na Wydziale Geoinżynierii, posiada własne siedlisko na wsi pod Olsztynem, a Jej Synowie odnoszą sukcesy sportowe liczące się w skali kraju. Gratuluję!

Z okazji tego pięknego Jubileuszu 600-lecia życzę wszystkim Mieszkańcom Wężewa wielu dużych, ważnych osiągnięć oraz sukcesów, dobrobytu, spełniania marzeń, szczęścia i wszystkiego, co najlepsze, co sprawia radość i przyjemność

autor

Puławy, dnia 9 listopada 2025 r.

PS Myślę, że dobrze by było, żeby po tym Jubileuszu pozostała jakaś trwała, niedroga i niekłopotliwa w utrzymaniu pamiątka, która by go przypominała i stanowiła ciekawostkę dla osób przybywających do Wężewa po raz pierwszy. Taką pamiątką mogło by być na przykład posadzenie dębu szypułkowego lub cisu (można mu nadać imię) i/lub posadowienie dużego kamienia lub obelisku i umieszczenie na nim nierdzewnej lub kwasoodpornej tablicy z wygrawerowanymi datami utworzenia i 600-lecia Wężewa, tj.1426-2026. Najlepszym miejscem dla takiej pamiątki wydają mi się Krzyżówki (zasypany staw lub skraj pola po przeciwnej stronie drogi) w bezpiecznej odległości od jezdni. Dobrym miejscem jest również skraj pola w rozwidleniu dróg do Ciechanowa i Przasnysza, tam gdzie dawniej była kuźnia, ale przeszkodą może być słup energetyczny.

7. Źródła informacji

1. Anna Borkiewicz-Celińska, OSADNICTWO ZIEMI CIECHANOWSKIEJ W XV WIEKU (1370—1526), Wrocław — Warszawa — Kraków, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1970
2. Krzysztof Wyszkowski, HISTORIA WĘŻEWA, htpps://osp. wezewo.info/?p=5662, 2.03.2017
3. Kazimierz Kozłowski, O WĘŻEWIE W LATACH 50. XX w., https://osp.wezewo.info/?p=5832, 3.04.2017 ; i O WEŻEWIE OKOŁO 200 LAT TEMU (1808-1825), https://osp.wezewo.info/?p=12231, 21.03.2022
4. Jerzy Wyrozumski, HISTORIA POLSKI do roku 1505, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1985
5. https://e-mapa.net/polska/wezewo-0117587/
6. Internet, wyszukiwarka Google, AI, https://pl.wikipedia.org
7. https://geoportal360.pl/map/#clk=20.93224439,52.92402873,14.06&ctx=14.91/52.92298/20.93305&stl=topo
8. https://osp.wezewo.info/?p=13041
9. https://bip.krasne.pl/public/?id=2070398

Tło do tytułu artykułu (fotografia lasu) pochodzi z Internetu.

Podziękowania:

Dziękuję Panu Krzysztofowi Wyszkowskiemu za ocenę pierwszej wersji tekstu i za zamieszczenie końcowej wersji na stronie internetowej OSP w Wężewie oraz mojej Żonie Jolancie i moim Dzieciom Ani, Adrianowi i Mariuszowi za podpowiedzi odnośnie poprawek i uzupełnień.