W pierwszym artykule pod ww. tytułem (https://osp.wezewo.info/?p=8492), z 10 lutego 2019 roku, przedstawiłem podstawowe informacje o zabytkach archeologicznych znalezionych na terenie gminy Krasne. Wspomniałem także prekursora poszukiwań w 1882 r. w Krasnem – księdza Antoniego Brykczyńskiego, proboszcza między innymi w Pałukach, profesora seminarium duchownego w Płocku. Jeśli nie czytaliście Państwo, zapraszam serdecznie do nadrobienia zaległości.
W tej części „podróży” zajmę się bardziej szczegółowo tymi zabytkami i miejscami, w których zostały odnalezione, oraz poszukiwaniem aktualnego miejsca ich przechowywania. Będę posługiwać się mapami z dokładnymi miejscami poszukiwań i odkryć, na które natknęli się archeolodzy z AZP (Archeologiczne Zdjęcia Polski). Podkreślam, że wszystkie znaleziska i zabytki były odkryte metodą poszukiwań na powierzchniowych. Ta metoda jest stosowana (jeśli chodzi o nasz teren) tylko wtedy, gdy nie odbywają się prace polowe, wykonywane przez rolników, np. późną jesienią lub wczesną wiosną.
Te małe fragmenty krzemienia zostały znalezione na polu miedzy Kozinem a Filipami. Datuje się je na około 6-5 tys. lat p.n.e, z okresu zwanego mezolitem. To najstarsze ślady pozostawione przez człowieka w Gminie Krasne.
To prawdopodobnie odpadki produkcyjne z większego fragmentu krzemienia przyniesionego z Gór Świętokrzyskich. Pozostałość po wyrobie narzędzi mają – po 3,5 cm długości (obszar 42-65 st. 8).
I teraz wielki apel do rolników i osób pracujących na polach, jeśli odnajdziecie ślady pozostawione po ludziach, którzy żyli na naszych terenach setki albo tysiące lat temu zawiadomcie instytucje kulturalne na naszym terenie, np. najbliższe muzeum w Krasnem, Przasnyszu, Ciechanowie lub Bibliotekę Gminną w Krasnem. Instytucje te powiadomią Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który bardzo szybko je zabezpieczy, opisze i zrobi zdjęcia, bo będzie to tzw. interwencja ratownicza. W razie potrzeby większych prac ratunkowych, niewykluczone jest, że rolnik lub właściciel terenu może dostać odszkodowanie. Zachęcam by nie niszczyć zabytków – śladów przede wszystkim bytności ludzi przed nami.
Dziś w „podróży” archeologicznej po terenach, na których mieszkamy, będą nam towarzyszyli archeolodzy – Panowie: Zbigniew Dłubakowski – pracownik Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (MKWZ) Delegatura w Ciechanowie oraz Zbigniew Miecznikowski – pracownik Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Pan Zbigniew Dłubakowski publikował swoje badania w „Informatorze Archeologicznym” pod koniec latach 90. XX wieku, a wydawcą tego opracowania był Narodowy Instytut Dziedzictwa. Pracował między innymi na stanowiskach na północnym Mazowszu, w obecnym powiecie żuromińskim i ciechanowskim.
Często nie zdajemy sobie sprawy z wagi i ogromnej wartości historycznej i kulturowej zabytków archeologicznych. Szczególnie wtedy, gdy nie wyglądają okazale i nie są pięknie zrekonstruowane. Widzimy i podziwiamy takie zabytki w gablotach muzealnych. Zabytki z naszych terenów są w większości pokruszone, niepozornie wyglądają i czekają na rekonstrukcję i szczegółowe badania. Mimo to muszę podzielić się wrażeniem, jakie na mnie zrobiły, poczułem się jak Indiana Jones, który odkrywa niewyobrażalne skarby przeszłości szczególnie, że dotyczyło to przeszłości naszej gminy Krasne.
Fragmenty ceramiczne znalezione na stanowiskach w Kozinie, Żbikach i w Szlasach Żalnych
Późna epoka brązu przełom okresu halsztackiego i lateńskiego Kultury łużyckiej (obszar 42-65 st. 1-5-10).
Kultura Łużycka występowała bardzo licznie na naszych terenach około od 800 do 400 lat p.n.e
Poz. 1 Naczynie gospodarcze, fragment naczynia całopalnego o średnicy od 39 do 40 centymetrów (przepalone, sklejone) późny okres halsztacki.
Drugą część mojej „archeologicznej podróży” rozpocząłem 24 lutego 2019 r., kiedy napisałem list do pracownika Muzeum Mazowieckiego w Płocku Pana Zbigniewa Miecznikowskiego – badacza naszych terenów – i zadałem mu kilka pytań. Oto jego fragment:
Dzień dobry.
Panie Zbigniewie, nazywam się Krzysztof Wyszkowski (…). Prowadzę razem z grupą osób stronę internetową (bloga) OSP Wężewo, gdzie gromadzimy informacje o naszym regionie.
Przeszło rok temu byłem w Muzeum Przasnyskim na prezentacji katalogu pt. „Zabytki Archeologiczne Ziemi Przasnyskiej”, gdzie bardzo ciekawy wykład wygłosił Pan doktor Wojciech Borkowski, z którym nawiązałem kontakt i poprosiłem o pomoc w odszukaniu zabytków archeologicznych z gminy Krasne. Pan doktor zaprosił mnie do Muzeum w Warszawie, gdzie pomocy udzieliła mi także Pani Anna Kucharska, która skierowała mnie do Pana .
Panie Zbigniewie, w wydanym przez Muzeum w Przasnyszu Katalogu, na str. 20 jest informacja, że w Gminie Krasne w miejscowościach Żbiki i Kozin znaleziono szczątki po kulturze łużyckiej, tę informację zamieszczono na podstawie Pańskiej pracy z 2017 roku „Ziemia przasnyska w pradziejach do przełomu er. Z kart historii Przasnysza 590 rocznica nadania praw miejskich”, Przasnysz, s. 11-28.
Proszę Pana, czy można się dowiedzieć coś więcej o tych szczątkach, gdzie można je zobaczyć, czy są jeszcze jakieś zabytki (archeologiczne) z gminy Krasne, kto je odkrył i kiedy?
Bardzo Pana proszę o informację i z góry dziękuję za jakiekolwiek informacje, zdaję sobie sprawę, że jest ich naprawdę niewiele.
Pozdrawiam serdecznie
Krzysztof Wyszkowski
Pan Zbigniew odpisał niedługo później, oto fragment odpowiedzi:
Witam Pana Serdecznie
Dane dotyczące miejscowości Żbiki i Kozin pochodzą z badań powierzchniowych realizowanych w ramach AZP, które dają nam pewien obraz przeszłości, ale musimy pamiętać, że są to tylko badania powierzchniowe polegające na zbieraniu materiału zabytkowego (najczęściej ceramiki) z powierzchni pola. Musimy również pamiętać, że karty AZP mają bardzo dużo błędów dotyczących chronologii znalezionych zabytków. Żbiki wymieniane są również w książce Jana Dąbrowskiego Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce, ale autor bazuje również na AZP. Podsumowując informacja o Żbikach i Kozinie pochodzi z kart Archeologicznego Zdjęcia Polski, a więc z badań powierzchniowych.
Pisząc o Ziemi Przasnyskiej nakreśliliśmy ogólny obraz tego, co działo się w pradziejach. Jest rzeczą oczywistą, że na terenie gminy Krasne również funkcjonowały społeczności pradziejowe, brak jest tylko znaczących badań na tym terenie. W historii badań archeologicznych Ziemi Przasnyskiej piszę o księdzu Brykczyńskim, który jako pierwszy przeprowadził w Krasnym badania archeologiczne.
Przeczytałem Pańskie opracowanie na stronie internetowej jest tam niestety bardzo dużo błędów, które warto skorygować. Gdyby coś służę pomocą. Pozdrawiam Z. Miecznikowski, gdyby coś proszę dzwonić tak będzie łatwiej wyjaśniać wszelkie kwestie, …
Zadzwoniłem oczywiście do Pana Zbigniewa i porozmawialiśmy o moich błędach w artykule. Na wstępie zaznaczyłem, że nie czuję się ekspertem w dziedzinie archeologii i po wskazaniu mi nieprawdziwych informacji przyznałem Mu rację. Chodziło głównie o to, że na naszych terenach nie występowało osadnictwo celtyckie. Znajdują się importy celtyckie w Rembielinie koło Chorzel, ale na terenie gminy Krasne nie ma takowych, ani śladów tego osadnictwa. Również znaleziska udostępnione przez MWKZ z Ciechanowa potwierdzają tę tezę (wielka szkoda, bo bardzo lubię Celtów). Odnośnie innych informacji zawartych w artykule, ogólnie rzecz biorąc, Pan Zbigniew nie miał większych zastrzeżeń, co mnie bardzo ucieszyło.
Po tej wymianie listów i telefonów z Panem Zbigniewem Miecznikowskim oraz podróży do Warszawy, gdzie po kolejnej rozmowie z Panem doktorem Wojciechem Borkowskim, zastępcą dyrektora Muzeum Archeologicznego w Warszawie, zostałem skierowany do Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (MWKZ) delegatury w Ostrołęce, by tam szukać naszych zabytków-śladów kultury materialnej z gminy Krasne. Przed wyjazdem do Warszawy napisałem list i stąd zaproszenie do Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Oto jego fragment:
Dzień dobry,
Panie Doktorze, w nawiązaniu do naszej rozmowy telefonicznej przesyłam link do stronyhttps://osp.wezewo.info/, na której trochę w amatorski sposób piszemy między innymi o historii tej starszej i nowszej z naszego regionu, gminy. Zapraszam do wejścia w odnośnik „historyczne” gdzie są wszystkie nasze artykuły. W artykule ukazanym 10.02.2019 roku pt:” Archeologiczna podróż po naszym „domu””, pod linkiem https://osp.wezewo.info/?p=8492 podjąłem próbę przedstawienia pokrótce i w bardzo amatorski sposób tematu zabytków i miejsc związanych z archeologią na terenie gminy Krasne.
Okazało się, że wielu osobom jest bliski ten temat, bo otrzymałem kilka listów i próśb o kontynuowanie tych poszukiwań, aby poznać dziedzictwo ziemi, na której żyjemy. Z tych powodów jak i ze zwykłej ciekawości osobistej mojej pasji do historii i archeologii proszę Pana Doktora o pomoc w pozyskaniu informacji o następujących miejscowościach, o których mogą być podane informacje o zabytkach archeologicznych i kto prowadził badania i kiedy?
Oczywiście wszystkie miejscowości są w gminie Krasne: Wężewo, Krasne, Kozin, Żbiki, Filipy, Zielona, Szlasy Żalne, Milewo Szwejki, Mosaki Stara Wieś, Mosaki Rukle, Zalesie.
Jeżeli jest to możliwe proszę o zdjęcia artefaktów z naszej gminy, bo nie mamy ani jednego dowodu „namacalnego”, że w naszych miejscowościach coś w ogóle odkryto. Nie ma żadnych publikacji o naszej gminie i zdjęć w tym temacie, a może nie natrafiłem na nie, to proszę o podpowiedź gdzie szukać.
Pozdrawiam serdecznie
Z poważaniem
Krzysztof Wyszkowski
Fragmenty naczynia z epoki średniowiecza -okres panowania Bolesława Krzywoustego (przełom XI i XII wieku)
Zabytek znaleziono w Szlasach Żalnych .
Okazało się, że dokumentacja jest, ale zabytków archeologicznych w Ostrołęce nie ma.
Zadzwoniłem do (MWKZ) delegatury w Ciechanowie, gdzie poinformowano mnie, że powinienem pytać o zabytki w delegaturze w Ostrołęce. Po moim wyjaśnieniu, że ich tam nie ma i po wielkich moich prośbach zaczęto ich szukać w magazynach. Dobrze że trafiłem na Pana Zbigniewa Dłubakowskiego pracownika delegatury, który wielce pomógł mi, mimo swoich wielu obowiązków (między innymi wyjazdy na wykopaliska archeologiczne itp.), odnaleźć i sfotografować te bezcenne zabytki kultury materialnej z terenu gminy Krasne.
Jak pewnie Państwo domyślają się odnalezienie zabytków metodą poszukiwań na powierzchniowych jest bardzo trudne i mało efektywne, ale odszukanie zabytków już znalezionych też nie jest łatwe.
Patrząc na zabytki Gminy Krasne zapytałem Pana Zbigniewa Dłubakowskiego
Co widzimy patrząc na te zabytki i które z nich są najstarsze?
Zabytki archeologiczne, które widzimy z badanych obszarów (Kozin), mówią nam ciekawą rzecz, że najstarsze z nich można datować na okres mezolitu, czyli od 8000 do 4800 lat przed naszą erą, następnie późną epokę brązu i wczesną żelaza, czyli kulturę łużycką od około 800 do 450 lat przed nasza erą (…)
Czy dużo jest zabytków z kultury łużyckiej?
(…) Jest bardzo dużo zabytków znalezionych na tych obszarach z okresu późnej kultury łużyckiej. Zanikają nagle i pojawiają się następnie śladowe ilości zabytków kultury pomorskiej i grupy powiązanej z kulturą kloszową. Mamy następnie jak gdyby przerwę w zabytkach na tych obszarach przez przeszło około dwa stulecia, co jest charakterystyczne na północnym Mazowszu. Ta przerwa jest spowodowana prawdopodobnie tym, że przybyli Bałtowie na tereny dzisiejszych ziem Warmii i Mazur. Ślady ich grodów i osadnictwa można znaleźć aż do Ciechanowa, choć na tych obszarach ich nie widać. (…)
Które jeszcze zabytki zachowały się najliczniej?
(…) Z tak zwanej epoki rzymskiej na tych terenach, pod koniec I, w II i do połowy III wieku nowej ery, mamy znowu eksplozję zabytków z kultury przeworskiej i później z kultury wielbarskiej, która wypchnęła przeworską. Tak „mówią” zabytki znalezione na powierzchni ziemi, na tych polach.(…)
Poszukiwania powierzchniowe na naszych terenach prowadziła między innymi Pani Urszula Perlikowska–Puszkarska w 1986 roku. Efekty tej wspaniałej pracy widać miedzy innymi w tym w artykule.
Jeszcze raz dziękuję Panu Zbigniewowi Dłubakowskiemu z MWKZ, z delegatury w Ciechanowie, za możliwość sfotografowania zabytków archeologicznych pochodzących z gminy Krasne, oraz MWKZ z delegatury w Ostrołęce – za przesłanie map i szczegółowego spisu obszarów, gdzie te zabytki były znalezione.
To był piękny drugi przystanek naszej „podróży”
Krzysztof Wyszkowski
k.wyszkows@wp.pl
Korekta artykułu: Kazimierz Kozłowski
Biblioteka :
1. Katalog „ Zabytki archeologiczne ziemi przasnyskiej „ Przasnysz 2018 rok Wydawca Muzeum Historyczne w Przasnyszu . Redakcja naukowa dr Wojciech Borkowski
2. Zdjęcia zabytków Gminy Krasne – Krzysztof Wyszkowski
3 . Mapy obszarów ( MWKZ ) z Delegatury w Ostrołęce
4. Zabytki znalezione przez zespół badawczy pod kierownictwem Pani Urszula Perlikowska-Puszkarska 1986 rok.
W archiwum OSP w Wężewie są jeszcze zdjęcia zabytków , jest możliwość wysłania pocztą elektroniczną ( tylko dla zainteresowanych )